Friday, September 18, 2009

Bilbao, el País Vasco

Այստեղ սիրում են` Ատլետիկո Բիլբաո, cerveza (գարեջուր), արևահարվել մինչև տապակած հավի գույն դառնալը, խոսել՝ նույնիսկ երբ իրենց չես հասկանում, գիշերն անպայման պատուհաններն ու պատշգամբների ապակե դռները փակել շերտավարագույրներով (ասում են, իսպանացիները (թեև այստեղ պիտի զգույշ լինես այս բառն օգտագործելիս, այստեղ կան բասկեր, անդալուզցիներ, կատալոնցիներ և այլն) չեն շտապում բացել իրենց տունն ուրիշների առջև: Տարիներ են պետք քեզ հյուր հրավիրելու համար: Փողոցն այստեղ մտերմանալու լավագույն վայրն է:), գրեթե ամեն օր լվանալ պատշգամբի հատակը, լավ հագնվել, լավ ուտել, անթաքույց հետաքրքրությամբ նայել գեղեցիկ կանանց ու քննարկել վերջին քաղաքական իրադարձությունները:

Բիլբաոն տարեցների քաղաք է: Միջին տարիքը՝ թերևս 30: Երեկոյան, կեսօրյա սիեստայից հետո տատիկ-պապիկները զուգվում-զարդարվում են ու զբոսնում՝ հաճախակի կանգառներ անելով հագուստի կրպակներում ու բառերում: Երիտասարդները հիմնականում ուսանողներ են: Հաճախ են քառասունի շեմին մոտեցող կամ անց զույգերը՝ 2-4 տարեկան երեխաներով: Իսկ երեխաներն այստեղ, ինչպես կանայք Հնդակաստանում:-). գեղեցիկ են, գունեղ, բայց ի տարբերություն առաջինների՝ նաև երջանիկ: Ամերիկացի ընկերուհուս (բայց ոչ ինձ, իհարկե, քանի որ մեզ մոտ էլ նույն է ու նույնիսկ չէի նկատել) զարմացրել էր այն, թե ինչ գեղեցիկ են հագցնում այստեղ երեխաներին՝ կոկիկ, գույների ու ձևերի առավելագույն համադրությամբ:

Միանգամայն տարբեր է զվարճանալու ու շփման մշակույթը: Եթե Լոնդոնում հինգշաբթի երեկոն լիզքաթափման սկիզբն է ազդարարում, որն սկսվում է ժամը վեցից փաբերում ընկերների ու կոլեգաների հետ գարեջրախմությամբ, Բիլբաոյի բարերն այդ ժամին դատարկ են: Ամեն ինչ սկսվում է կեսգիշերին և ավարտվում առավոտյան հինգին: Կեսգիշերին զուգվում-զարդարվում ես, ու սկսում այցելել մի բարից մյուսը, որտեղ մի բաժակ գարեջուր ես վերցնում, մի կերպ խցկվում ալեկոծվող ու անընդհատ փոփոխվող հոծ ամբոխի մեջ, ժպտում սրան-նրան, ու շարժվում խլացուցիչ երաժշտության ռիթմով: Այստեղ բարն ու դիսկոն նույն բանն են նշանակում: Ի տարբերություն Լոնդոնի՝ բացի մինչև կոկորդիդ չորանալը անկապ գոռգոոռալը (խոսել գրեթե անհնար է երաժշտության պատճառով) միայն քեզ ծանոթների հետ, այստեղ միանգամայն բնական է նոր ծանոթներ ձեռք բերելը: Եվ այստեղ երեկոն չես ավարտում նույն բարում: Շրջում ես մեկից մյուսը՝ մի ժամ այստեղ, հետո երկրորդում, մյուսը երրորդում ու այսպես շարունակ, մինչև օրինակ՝ ինչ-որ զրույց քեզ ստիպի ավելի երկար մնալ տվյալ բարում:

Սա մակերեսն է միայն: Ավելի խորն ընկալելու համար դեռ պատրաստ չեմ, բայց որ արժի, հաստատ գիտեմ: Ահա դրա վառ ապացույցներից (Քանի որ լեզուն դեռ չգիտեմ, փորձեցի արագ գրել այն, ինչ լսեցի դասախոսիցս, միգուցե սխալներով, որոնք կկարողանամ ուղղել երևի մի ամիս հետո:-)).
Sexo en el país Vasco no es un pecando, es un milagro. (Բասկերի երկրում սեքսը մեղք չէ, այլ հրաշք)
Los peces no saben que están mojando. (Ձուկը չգիտի, որ ինքը թաց է):

Friday, September 11, 2009

Ֆիլիպիններ

- Եղբայրս մեծ հաջողությունների էր հասել: 30 տարեկան է, ինժեներ, Մանիլայում էլ բավականին լավ աշխատանք ուներ: Այնքան լավ, որ նույնիսկ չհամաձայնվեց գնալ Դուբայ, որտեղ առաջարկում էին 20-30 հազար պեսոյով ավելի աշխատավարձ: Այս ամենը սակայն մինչև անցյալ տարի, երբ սկսեցին ոտքերը ցավել: Ծնկներում անհասկանալի ցավ կա: Կարծես ամեն ինչ լավ է, ոչինչ չի անհանգստացնում, բայց հանկարծ փողոցի հենց մեջտեղում կարող են ծալվել ծնկներն ու... վերջ: Շարժվել չի կարող: Միանգամից թուլանում է ու ոչ առաջ, ոչ հետ:

- Բժշկի գնացե՞լ եք:

- Իհարկե, մի քանի անգամ ու ոչ միայն մեր քաղաքում: Նույնիսկ Մանիլայում ենք մի քանի բժիշկների հանդիպել:

- Ե՞վ...

- Եվ ոչինչ: Բորոլ անալիզները մաքուր են: Ըստ նրանց՝ եղբայրս միանգամայն առողջ է: Ոչինչ չեն կարողացել հայտնաբերել: Ամռանը ծնողներս պնդեցին, որպեսզի եղբորս մեր ընտանեկան հեքիմը նայի: Հա, գիտեմ, էդպես մի նայիր: Մենք բոլորս պրոֆեսիոնալներ ենք, ժամանակակից ոլորտներում աշխատող: Հա, քրիստոնյա ենք, էն էլ կաթոլիկ, բայց, ինչպես ասեմ, հեթանոս քրիստոնյա ենք: Ու հեքիմն իմ մշակույթի ու իմ բնույթի մի մասն է: Մեզ մոտ հավատամք կա, թե նույնիսկ եթե չես հավատում նման բաների, մեջդ պահիր: Որ պահին քո անհավատությունը բերանիցդ դուրս թռավ, որ պահին դրան բառեր հագցրեցիր, վերջ, անդառանալիորեն բացառում ես ապաքինվելու հավանականությունը: Ասում են, եթե ընտանիքի բոլոր անդամները միասին են, եթե բոլորը հավատում են, միայն այդ դեպքում է հնարավոր բուժել հիվանդին: Ես լռում եմ, կարևոր չի հավատում եմ, թե ոչ:

- Իսկ ովքե՞ր են այդ հեքիմները: Ինչպե՞ս են դառնում հեքիմ:

- Հեքիմ դառնում է նա, ում տրվում է Աստծո շնորհ: Բայց հեքիմից կախարդ մի քայլ է: Երբ դու զգում ես այդ շնորհը, դա դեռ սկիզբն է, պիտի կարողանաս այն պահպանել, որովհետև դրա շուրջ դեռևս չար ուժեր կան, որոնց պիտի սանձահարել: Եթե շնորհդ սկսեցիր վաճառել, ուրեմն այլևս անցար սահմանագիծը: Ու երբ ընտրում ես հեքիմ դառնալ, զգույշ պիտի լինես, որովհետև քեզ պայքար է սպասվում այլ հեքիմների, կամ ավելի ճիշտ կախարդների հետ:

Մեր հեքիմից իմացանք, որ եղբորս վրա թուղթուգիր են արել: Դե հասկանում ես, երիտասարդ, ամուրի, բարետես, հարուստ տղամարդ է: Կանայք սիրում են իրեն: Ինքն էլ կանանց: Օրինակ՝ հենց հիմա երկու ընկերուհի ունի, մեկն իր քաղաքում, մյուսը՝ Մանիլայում: Ամենայն հավանականությամբ նախկին ընկերուհիներից մեկը հղիացել է: Չէ, եղբայրս հաստատ չգիտի, միայն կասկածներ ունի, բայց վաղուց միասին չեն այդ կնոջ հետ: Հեքիմն ասում է, որ թերևս այդ աղջկա խնդրանքով թուղթուգիր են արել եղբորս վրա, տեսակն էլ է կարծես պարզ: Գիտե՞ս ինչպես են անում: Վերցնում են ինչ-որ տիկնիկ, որին տարբեր կախարդանքներով տալիս են տվյալ մարդու հոգին և սկսում են ասեղով վնասել մարմնի ինչ-որ մաս: Պարբերաբար: Այ, եղբորս հենց էդպես են ցավ պատճառում: Թե չէ ինչպե՞ս բացատրել, որ բժշկական բոլոր թեստերով նա առողջ է, բայց հանկարծակի կարող է անշարժանալ:

- Իսկ ինչպե՞ս է հնարավոր ազատվել այդ կախարդանքից:

- Հեքիմի և հեթանոս քրմի օգնությամբ: Հեքիմը կարող է որոշել հասցված վնասի տեսակը՝ ինչպիսի կախարդանք է եղել: Սակայն իսկական հեքիմն էստեղ կանգ է առնում, որովհետև հիշում ես, չէ՞, որ նա Աստծո շնորհով է էդպիսին դարձել, իսկ Աստված կաթոլիկ հավատացյալին արգելում է վնասել ուրիշին: Մինչդեռ կախարդանքից ազատվելու միակ տարբերակն այն փոխադարձելն է. քեզ վնասել են, ոտքերդ քեզ չեն պահում, ուրեմն պիտի համաձայնվես, որ նույն այդ վնասը հասցնեն նրան, ով պատվիրել է նման կախարդանքը:

- Իսկ եթե չես համաձայնվու՞մ:

- Եթե չես համաձայնվում, մի տարբերակ էլ կա. հեքիմը կարող է իր ծիսակատարություններով քեզ բուժել, բայց դրա համար շատ երկար ժամանակ է պետք ու անասելի մեծ ու հաստատուն հավատ: Մարդկանց մեծ մասն անհամբեր է ու անհավատ, կամ էլ թերահավատ ու այդ իսկ պատճառով ընտրում են առաջին տարբերակը: Բայց դա կարող է վտանգավոր լինել հեքիմի կամ կախարդի համար, որովհետև վնասը փոխադարձելու համար այս երկրորդ կախարդը պիտի ավելի ուժեղ լինի, քան առաջինը: Նրանց միջև մրցություն է ընթանում, ցուցադրում են իրենց կարողությունները, ծեսերով, առանց նույնիսկ իրար տեսնելու: Եթե երկրորդը չկարողացավ գերազանցել առաջինին, ապա ստիպված է լինելու տանջվել այն իսկ կախարդանքից, որից փորձում էր ազատել իրեն դիմած մարդուն: Ահա թե ինչու հեքիմ լինելը բավականին վտանգավոր է:

Մրցակցության ժամանակ դիմողից օգնություն են խնդրում՝ զոհաբերության տեսքով: Տարբեր վնասների համար տարբեր կենդանիներ են զոհաբերվում: Օրինակ՝ բադը ուժ է տալիս, իսկ կապիկը բացի ուժը նաև հաջողություն է բերում: Կապիկն ամենաբարձր կարգավիճակն ունի ու ամենահզոր օգնությունն է բերում, ու եթե հեքիմն ասաց, որ կապիկ պիտի զոհաբերվի, ուրեմն լուրջ կախարդանքի հետ գործ ունենք:

Երեկ եղբորս համար կապիկ են զոհաբերել:

- Հեքիմն ի՞նքն է կատարում զոհաբերությունը:

- Չէ, ինչ ես ասում: Քուրմը: Հատուկ ծիսակատարություններ կան դրա համար: Ու նրանք իրենց աստվածներն ունեն: Նրանք քրիստոնյա չեն: Քանի որ սովորաբար նրանք զոհաբերություններ են անում, միշտ դանակներով են ման գալիս: Մենք հատուկ դանակներ ունենք, բավականին մեծ, վտանգավոր դանակներ են, և արդեն մի քանի տարի է, ինչ դրանք համարվում են սառը զենք ու կրելն արգելված է: Օրենքն օրենք իհարկե, բայց ավանդույթն ու մշակույթը ավելի հզոր են, և քանի որ օրենսդիրն ու գործադիրը տեսան, որ օրենքն ինքնության հետ բախում է առաջացնում, հավելում մտցրեցին. հիմա դրանք կարող եսկրել, բայց պիտի անպայման լավ փաթաթես ինչ-որ շորի մեջ, նոր միայն դուրս գաս փողոց:

Վերջերս մի դեպք էր եղել փոքրիկ քաղաքներից մեկում: Գիշերը ոստիկանը կանգնեցնում է մեկին, իսկ սրա ձեռքին ոչ թե մի, այլ մի քանի դանակ է լինում, դրանցից մեկն էլ՝ արյունոտ: Հարցնում է, ով է, ինչ է, ու երբ իմանում է, որ քուրմ է, ուղղակի ազատ է արձակում...

Ֆիլիպիններում մենք հեթանող կաթոլիկ ենք...