Աննա Կարենինա

© Գայանե Տոնիկյան

Լրիվ ուրիշ բաների մասին էի ուզում գրել (օրինակ` նկարի ու գարնանային Երևանի:-)) ու հիմա գրում եմ նրա մասին, ինչի մասին մտածում էի, բայց գրել չէի պատրաստվում: Իմ հիվանդության երկօրյա ընթացքը երևի տասնօրյա թվար, եթե չլինեին "Աննա Կարենինան" և երկու հեռախոսազանգերը...Վեպի վերընթերցանության համար կարելի էր և դիմանալ այս հիվանդությանը:-)

Առաջին ընթերցանութունից հետո մնացել էին ընդհանուր զգացողություններ. ինչ-որ բարձրաշխարհիկ հավաքույթներում տեղի ունեցող խոսակցությունների բզբզոց, Աննայի սիրո ուժգնությունն ու նրա հանդեպ անարդարությունը, Վրոնսկու նկատմամբ ինչ-որ անհասկանալի, բայց որոշակի դառնություն: Հիմա կարդում եմ ու մտածում, թե ես ինչպես կարող էի դա կարդալ 16-ում, երբ աշխարհից բան չէի հասկանում, կամ էլ ռոմանտիկ նիհիլիզմով էի տառապում:-)

Հրաշալի վեպ է: Այդքան կերպարների վառ, անկրկնելի նկարագրությունն ուղղակի ապշեցնում է: Ոչ մի կերպարը մյուսին չի կրկնում` Լևին, Օբլոնսկի, Կարենին, Կիտտի, Դոլլի... Ու ինչն է հետաքրքիր. կերպարները զարգանում են իրենց իսկ կերպարի մեջ: Ոչ ոք այդ գծված կերպարային շրջանակից դուրս չի գալիս: Տեսնես, դա յուրահատուկ է 19-րդ դարի վերջի ռուս հասարակությա՞նը, թե՞ հիմա էլ է այդպես: Թերևս հիմա էլ, ուղղակի այսօր փոփոխության խելահեղ տեմպը թույլ է տալիս չզարմանալ նույնքան խելահեղ, բևեռային փոփոխությունների վրա:

Չափազանց հետաքրքիր է ժամանակային ճանապարհորդություն կատարել ու տեսնել, թե այսօր ինչպիսի բարքերի, հավատամքների ու սկզբունքների արդյունք ենք ստացվել: Օրինակ` երբ Լևինը, որպես ազնվական, հայտնվում է 19-րդ դարավերջի Մոսկվայում, այսպես է նկարագրում իր կյանքն ու զբաղմունքը քաղաքում` խոսակցություններ, միայն: Առավոտից երեկո, ու ժամանակ չկա... Քաղաքում ազնվականը, փաստորեն, պորտաբույծ էր: Նույնիսկ պետական ծառայությունն ընդամենը որոշակի խոսակցություններ վարելու համար ստեղծված միջավայր էր:-)

Կանայք... Դոլլիի անկեղծ զարմանքը, որ կարելի է նաև ընտրել` երեխա չունենալ, իշխանուհի Շչերբացկայայի տարակուսանքը` ինչպես ամուսնացնել դստերը, երբ իր իմացած բոլոր տարբերակներն արդեն չեն գործում, որոշակի քամահրանքն ու անլրջությունը հանդեպ այն, որ կինը կարող է կարդալ, գրել, մտածել. ամեն ինչ հրաշալի է, եթե նպատակը բարձրաշխարհիկ սահուն խոսակցություն ապահովելն է, իսկ եթե հանկարծ մի քիչ լրջանում է գործը` անմիջապես տարհամոզում են. "Нет, нет, она не женщина-автор!"... Կանայք ամուսիններ են, մայրեր, սիրուհիներ: Կարծես թե վերջ: Նույնիսկ ամենալավերը վերցնում են ինչ-որ դեր ու սկսում այդտեղ անձնազոհաբար լավը լինել, կամ էլ երջանիկ բացառություններով` իրենց տղամարդկանց աջակցությամբ լավը դառնալ հասարակայնորեն ընտրված դերում: Գրում եմ ու մտածում, թե հիմա ինչն է տարբեր: Կարծես թե միակ տարբերությունն այն է, որ ինչ-որ կանայք փորձում են հասկանալ, թե կին լինելու սահմանը վերջանո՞ւմ է որևէ դերով, թե՞ անցնում է անդին:-)

Տղամարդիկ. չինովնիկներ (կարդալով վեպը` հասկանում ես, թե որքան ուրույն տեսակ է սա), լավի սկզբունքներն իրականություն դարձնելու փորձի միակ հավանական կրողներ` սակավաթիվ, անշուշտ, սպաներ (կարող են և առնականության հետաքրքիր կրողներ լինել, բայց բարձրաշխարհիկ հասարակության ներքոհիշյալ միջավայրն այնքան էլ չի նպաստում դրան), լավ հայրեր, տառակեր գիտնականներ, որոնք այդպիսին են դառնում այն պահին, երբ չեն կարողանում իրենց տեսությունները նրբագեղորեն կամ էլ տվյալ պահին զվարճալի համարվող անկեղծությամբ ներկայացնել կանանց սալոնում:-)

Բարձրաշխարհի հասարակություն.
1) ձև` հաճախ շատ գեղեցիկ:-)
2) կեղծավորություն
3) հաճույքը` որպես վերջնանպատակ
4) կրոնը` որպես ամենամիջոց
5) ժառանգորդների բացարձակ անհրաժեշտություն, սակայն, որպես կանոն, նվազագույն անհատական մասնակցություն նրանց դաստիարակության գործում
6) իր տեսակի գերազանցության հանդեպ պարզամիտ ու անկեղծ հավատ
7) ցանկացած բարի գործ հիմնականում կատարվում է` ելնելով բարի երևալու ցանկությունից, բարին որպես նույն այդ հասարակության կողմից լավ ընդունելության արժանանալու հավանակությունից, ձանձրույթից...

Խառնիփնթոր մտքեր ստացվեցին, բայց այս պահին փորձում եմ չկորցել անմիջական զգացողությունները վեպից: Սա էլ արդիականության ախտանիշը` 'հիմա':-)