Աթենասի քաղաքը

Իմ տարեկիցները կհիշեն էս գիրքը՝ Ն.Կուն «Հին Հունաստանի լեգենդներն ու առասպելները»: Մեր հրատարակությունը սևուսպիտակ, հաստ շապիկով էր, մեջը՝ աստվածների ու հերոսների «սխրագործությունները»: Չգիտեմ ինչու, հերոսների մասին չէի սիրում կարդալ, բայց աստվածների ծնունդն ու կյանքը մի տաս անգամ իրար հետևից կարդում ու չէի հոգնում: 

Ինձ շատ էր դուր գալիս Աթենասը:-) Ինձ թվում ա, էն փաստը, որ ինքը պապայիս ամենասիրելի աստվածն էր էդ բոլորի մեջ, քիչ դեր չուներ սեփական նախասիրությունս  բարձրաձայնելու հարցում:-)

Բայց միշտ թաքուն նախանձում էի Աֆրոդիտեին:-)))) 10-12 տարեկան էի: Ինչո՞ւ պիտի նախանձեի էս սիրուն աստվածուհուն, մանավանդ, որ իմ սիրածն էլ վատիկը չէր, ու հլա վրադիր էլ, շատ խելոքն էր: Հիմա դժվարանում եմ ասել, թե ինչու, չնայած եթե Ֆրեյդին հետևեմ, հեչ էլ չեմ դժվարանա:-)) Բայց հիմիկվա ասածս կոպեկի արժեք չի ունենա, որովհետև վաղուց 10-12 չեմ, ու վաղուց գոյություն չունի մեր պուճուրիկ պատշգամբի նեղլիկ թախտից, դրա շուրջ շնչող հինգհարկանի նախկին հանրակացարանը բնակեցնող մարդկային կյանքների կծիկից, ավտոտնակային կտուրներից բնականորեն առաջացած բակային խաղերը հյուրընկալող խաղահրապարակից ձուլված իմ աշխարհը: 

Արևմուտք

«Կարոտե՞լ էիր Լոնդոնը», հարցնում էին երկու շաբաթ առաջ, երբ հետ եկա: Իմ «չէ»-ն կարծես անակնկալ էր: Բայց կարոտում են, երբ բացական ներկա ա, երբ «չկա»-ն ցավեցնում ա, երբ անցյալը քո ներկան ա: Լոնդոնը փակված էջ ա, որն ինձ սարքել ա էնպիսին, ինչպիսին եմ հիմա: Լոնդոնն իմ մեջ կարծրացրել ա արևմուտքը, որի գոյությունը միայն կռահում էի, երբ ինձ հուզում էր Սպիտակ առաջնորդը ու ոչ Պապ թագավորը...

Հաճախ եմ փորձում հասկանալ ինչու, ու միակ պատասխանը, որ մինչև հիմա գտել եմ  մի տեսակ ինտելեկտուալ, հավասարակշռված, աշխատանք պահանջող ազնվականությունն ա՝ արևմուքում մարդու իդեալը մտածողն ա ազնիվն ա: Թեկուզ հերոսն էսօր հարգված կատեգորիա չի, բայց ինձ դուր ա գալիս: Չնայած միայն ընթացքը. հերոսացումից հետո սովորաբար դադարում են դուրս գալ:-))))))))))

Սիրելու մասին

Ուրբաթ իրիկուն գնացինք Կիրովականի մասին կինո նայելու: Վավերագրական իհարկե: Սիրողական իհարկե: Ու շատ ուրախ եմ, որ սիրողական, որովհետև պրոֆեսիոնալներն էնքան են տարվում տեխնիկական հնարավորությունների անսահման հնարավորություններով, որ հաճախ արտակարգ, բայց անշունչ բաներ են սկսում թողարկել. հա՛, սիրուն, հա՛, օգտակար, բայց անպատմություն, ինչպես գործարանի արտադրանքը: 

«Ներգրավելով Վանաձորը» հեչ տենց չէր: Սևադայի առաջին խոսքերից զգացի, որ սիրում ա: Հիմա բոլորը սահմանում են էս անսահմանելին, բայց դա հասկանալու մի ձև կա միայն՝ շաաատ հայել, որ էդ շատության մեջից թացն ու չորն իրար կապող պորտալարն ինքնըստինքյան  գցեն ու բաժանվեն, ու տեսնի մարդը, որ սիրելը լույս ա: 

Սիրելով բզբզացել էին: Կիրովականին անծանոթ մարդիկ սիրելով մտել են իմ սիրելի քաղաքն ու հայել: Ժանգոտած երկաթն ու բետոնը, թափված քարերն ու սովետական մոտիվացիոն պաստառները: Սիրելով խոսել են ահել ու ջահելի հետ ու փորձել հասկանալ, թե ոնց ա երկաթ-բետոնից ծնվել ռոք երաժշտություն, ու ոնց ա, որ չնայած շնչող երկաթ-բետոնից շունչը արդեն մի քսան տարի ա, ինչ փախել ա, երաժշտությունը դեռ շարունակվում ա ծնվել: Ու քանի որ սիրելով են էդ հայելին բռնել իմ սիրելի քաղաքի դիմաց, ես վերասիրահարվեցի: Սիրածին դժվար ա սիրահարվել, իսկ Սևադայենք կարողացան ինձ սիրահարեցնել իմ քաղաքին: Հա, կարող ա աշխարհի ամենասիրուն հայելին չէր, կարող ա նորաթուխ վարպետի ձեռքի շինածն էր, բայց էնքան սիրով էր սարքած, որ դեռ ուզում եմ նայել ու էլի կնայեմ, հենց դրացին էստեղ՝ http://urbanlabam.blogspot.am/2016/10/2-tangible-meeting-intangible-part-2.html: 

Ու նաև զարմացա: Զարմացա, թե մի բուռ քաղաքում մեծացող երկու երեխեն ինչքան տարբեր են ընկալել իրենց թիզուկես քաղաքը: Մհերը հիշում էր դեղին ծուխը, շնչահեղձ անող, արդյունաբերական մոնստրիկին կանաչ գեղեցկուհու կրծքին փռված, իսկ հիշում եմ մարդկանց հոսքերը դեպի գործարաններ, որտեղ իրենք աշխատում էին, ինչպես իրենցից առաջ գյուղացին է աշխատել հողի հետ: Եթե գործարանը  Մհերի արվեստագետ ընտանիքի համար ինտելեկտուալ-էմոցիոնալ-հոգևոր վարժանքի առարկա էր, իմ շրջապատի համար կյանք էր՝ ես հիշում եմ, մեր հարևան բանվորներն ինչ կրքով էին խոսում ցենտրաֆուգի ու չգիտեմ ինչի մասին, «զավոդի» գծի ու մի վինտիկի փոփոխությունից պլանի գերակատարման մասին... Իրենք սիրում էին արդյունաբերական մոնստրիկին ու դրանից նա արքայազն էր...

Ամառային ճանապարհ

Ճամփից փոշի ա հավաքվում, լիքը հիշողություն, նորություն ու հնություն, ինչ-որ բաներ տեղն են ընկնում, ինչ-որ բաներ՝ դուրս ընկնում: Ճամփեն մաքրիչ ա: Ճամփեն էնքան փոշոտ ա, որ մաքրվելուց հետո մի առ ժամանակ շողշողում ես:-) Ճամփեն փնտրողինն ա:

Իմ ամառվա ճամփեն եվրոպական էր՝ Վիեննա-Բրատիսլավա-Գրաց-Մարիբոր-Բուդապեշտ-Բաթումի: Հա, Բաթումին էլ հետը, որովհետև վրացիք տարեցտարի իրենց ձևով դբա «էդ եվրոպաներն» են գնում:

Սիրուն ճամփա էր՝ մի քիչ անցած, մի քիչ էլ չանցած: Երևի նախորդ սեպտեմբերյան գերմանական ճամփեն ավստրիականն էնպես էր հարթել, որ ստորին ծնոտը կախող զարմանքա-հիացմունքային բնազդային հուզմունքը թաքնվել էր սակավաթիվ շորերի էլ ավելի սակավաթիվ ծալքերում, միայն Բուդապեշտում իր ամբողջ անողոք կրքոտությամբ դուրս թափելու համար:

- Վայ, որտե՞ղ ես ըտենց «զագար» արել:
- Վիեննայում:

Ձմեռվա կեսին ծով

Հադին էր, Հյուդին էր, Չատին էր, Մատին էր, հերս էր, ես էի, վեր կացանք մի օր հինգ ու վեց հոգով, թրով-թվանքով...

Հադի-Հյուդին չգիտեմ, բայց որ ես ու Արմինեն մի օր վեր կացանք երկու հոգով, մեն-մենակով, թուր-թվանքի տեղ էլ երկու կորած-մոլորած ժպիտ առած սառնամանիքից դանդաղորեն սթափվող Երևանից թռանք Դուբայ, այ, էդ գիտեմ: 

Հունվարի 25, 15:15 

- Քրիստ, կարո՞ղ ա ուզես փետրվարին մի քանի օրով գնանք Դուբայ: 

- Աաաամ, ոնց որ ուզում եմ ասել «հա»: 

Ոնց որ ոչ միայն ուզեցի, այլ նաև ասեցի: Հունվարի 26-ին մի ձյունածածկ ճամփով, սոթումոթ տալով, ցեխաշաղախ հասանք Զաքյան ու իրենց էլ ասեցինք «հա»: Դուրս եկանք: Ոգևորվածությունից մնացել էլ մի պուճուրիկ ծվեն, մնացածը թողել էինք ՖլայԴուբայի դռներից ներս: Դե որ քամին էլ վրա տվեց, ստիպված երևանյան ձմեռվա ցրտին դեմ տվինք մեր վախերը: Ո՞ւր ենք գնում, ինչի՞ ենք գնում, ո՞նց ենք գնում, արժի՞ որ ու մինչև հասանք Սայաթ-Նովա, ուզում էինք հետ վազել ու ասել չէէէէէէէէէէէէէէէէ: 

Բայց ցեխը շատացել էր, մենք՝ ուշացել ու հետ գնալու մասը նույնքան անիրական էր թվում, որքան ժամանակին ուոռլոքները...: 

Երեք շաբաթ հետո Հադի-Հյուդիները ռուսերենով մեզ դիմավորեցին Դուբայում: Փորձեցին գիդումիդ հրամցնել մեզ, իհարկե, ոչ սիրուն աչքերի և այլ հետաքրքիր մասերի համար, բայց մենք ասեցինք չէէէէէէէէէէէէէէէէէէ: Չէ ու չէ, որովհետև մենք եկել ենք ծով: 

Իսկ ծովը... տաք, մաքուր ու սեթևեթող մեզ հրապուրում էր օրվա ցանկացած ժամին: 40-ից հետո իհարկե որոշակի վերապահումով ես վերաբերվում ցանկացած սեթևեթանքի, ու չտրվելով անգամ լուսնի, աստղերի ու ինքնաթիռների լույսին, ամեն դեպքում որոշում ես քեզ հանձնել ոչ թե ջրի, այլ ավազի սեթևեթանքին: 

Իսկ գիտակցությունը, որ դու դա անում ես փետրվարին, ամեն ինչ կրկնակի հաճելիացնում ա:-) Մի հատ էլ գումարի գունավոր թութակների սիրահար, նվաղկոտ զույգին, հնդիկապակիստանցի Սուրիկին, հաճոյաբարո, ժպտադեմ դռնապանին, վեց ամիսը մեկ Արաբստանում հայտնվող հեղեղը բաց թողնելու անկապությունն ու հիլով սուրճը, և հաճույքը դառնում է սովորույթ: Երեք օրանոց:-)))

Մի անգամ Օվիեդոյում...

Ե՞ս: Մի քիչ լայնոտ եմ: Բայց փափուկ: Ոմանց կարծիքով վրայիս գույները շատ-շատ են, ոմանք էլ կարծում են, որ եղածը միանգամայն բավական է իմ նման տնավարի արարածի համար:  Եսի՞մ. ես եմ էլի, ինչպիսին կամ: 

Վատիկը չեմ, նույնիսկ սիրունիկ: Բայց էդ սիրունությունն ավելի շատ փափկությունից է, քան համաչափությունից: Որովհետև համաչափությունս փուլային բնույթ ունի՝ օրեր կան էնքան ասիմետրիկ եմ դառնում, որ գնա-գալիս եմ. դանակ խփես, արյուն չի գա: Եղանակային ու մարդկային է իմ անհամաչափությունը: Մարդ կա էնպիսի հոգատարությամբ է ինձ պարուրում, ուղղակի ծաղկում եմ՝ թարմ, բուրումնավետ, օդից ու ջրից մի քսան տարի ջահելացած: Մարդ էլ կա, որի հպումից արդեն շունչս կտրվում է. ուզում եմ գոռալ, ինձ հանգիստ թողեք, իմ յուղի մեջ տապակվեմ: Ձմեռները ծանր եմ տանում: Ցուրտը  մտնում է ոսկորներս ու մեկիկ-մեկիկ սառցապատում: Իսկ գարնանը քիչ մնա ձայնս գլուխս գցեմ ու գոռամ: Լավ, կարմրեցի:-) Բայց ինչ մեղքս թաքցնեմ. մեկ-մեկ հենց էդպես էլ անում եմ: Գրկում եմ խելառ քամուն ու երկուսով երգում ու երգում ենք:

Երևան-Կիև ինքնաթիռյան մի օրից

Երևանից ինքնաթիռով ճամփորդելը մի ուրիշ հաճույք ա․ գիտակցության ու անգիտակցության սահմանին կանգնած՝ մեկ էս կողմ ես գլորվում, մեկ՝ էն։ Ու երբ հայտնվում ես գիտակից տիրույթում, սկսում ես ճամփորդ ընկերներիդ ու ոչ ընկերներիդ կարմիր գծից էս ու էն կողմ տեղավորել։

Գնալով շատանում ա քաղքենի գեղացիների թիվը։ Ու սրանց, իրենց արժանապատվության վսեմ, արարատյան բարձրունքներից դատող եվրոպացիացված ուսանողների թիվը, որ խելախոսներով իրենց «այդենթիթին» ղրթ կտրում են առաջինների հետ որևէ կապից ու տենց «դիթեչդ», ասես իրենց ինքնաթիռը Փարիզից ա թռչելու, մտնում-դուրս են գալիս էդ թռչող ավտոյից։

Ու, միշտ մի երկու մոլորված տատիկ։ Մոլորված պապիկի դեռ չեմ հանդիպել…

Աաաա, էսօրվա տատիկներիցս երեքը վերջն էին։ Բոլոր ռուսերենի գիտակներն առանց հատուկ ջանքի ու ցանկության իմացան, որ մեր թափանցիկ, ժանյակեզարդ, սև բլուզով տատին ընկերուհիների հետ գնում ա Բարսելոնա։ Որ մեծ մասամբ «կակ տակ մոժնը» գրեթե բոլոր հարցերում։ Որ «յա նի գոտովա դլա կիևա, նո զատո դլյա բառսելոնիիիիիի՜՜՜․․․․․» Երևի մյուս բլուզն անդալուզյան կարմիր էր։-)

Կյանքը ճամփեքին շատ գունավոր ա։ Քանի որ հասցրած ես լինում տեղում սովորել դրանց․․․։-)

Վանաձոր, ամառ, 15 թիվ

Վանաձորն աստիճանաբար վերաիմաստավորվում ա Կիրովականի, որովետև ես ծնվել ու երեխա եմ եղել Կիրովականում: Երևի 16-18-ից (լավ չեմ հիշում արդեն) հետո համառում էի, որ դա Վանաձոր ա: Մինչև արդեն 40-ում ինձ անընդհատ բռնացում եմ Կիրովականում կամ էն մտքի վրա, որ պիտի ստիպեմ ինձ, որ ներքին արտաբերված Կիրովականն օդային ալիքներին փոխանցվի որպես Վանաձոր:

ԲՀԱՐԱՏ-ի զարմանալի թշվառությունն ու հմայքը (Օր 9. Դելի)

Ի սկզբանե պարզ էր, որ Դելին դժվար է լինելու, ու տարբեր պատճառներով: Նախ, արդեն գրեթե ճանապարհորդության վերջն էր, ու արդեն պիտի որ ահագին հոգնած ու հագեցած լինեինք: Բացի այդ, երբ առաջին անգամ՝ 2007-ին հայտնվեցի Հնդկաստանում, հենց Դելին էր, որ ամեն ինչ տակնուվրա արեց. կայարանում բնակվող ընտանիքներն ու մուրացկանները, նրանց շրջապատող անտարբերությունն ու դա ճեղքելու անտեսանելի ու անշոշափելի ջանքերն էնպիսի ցավ էին պատճառել, որ երկար ժամանակ անգամ Չանդիգարի հրաշալի ընդունելությունը չէր կարողանում մեղմել այն:

ԲՀԱՐԱՏ-ի զարմանալի թշվառությունն ու հմայքը (Օր 7 և 8. Ջայզալմեր)

Ջայզալմեր հասանք կեսօրին: «Շահի պալատում» շահավարի դիմավորեցին ու ուղարկեցին տանիք՝ ճաշելու: Մինչև մենք վայ-վույ կանեինք տանիքից բացվող հրաշալի տեսարանից լրիվ արթնացած, մոտեցավ մատուցողն, ու շարունակվեց մեր հաճելի ծանոթությունը (կհամարձակվեի նույնիսկ անվանել դա արդեն փոխադարձ սիրահետում), հնդկական խոհանոցի հետ:

Սաֆարի առանց արյունարբու ելքի:-)

Մեր հաջորդ «անակնկալը» անապատն էր: Ինչպես ասեց մեր վարորդը՝ գնում ենք Պակիստան, քանի որ Ջայզալմերը Պակիստանից բաժանում է ընդամենը մի հարյուր կիլոմետրանոց անապատ:

Ճանապարհի սկիզբն ինձ հիշեցրեց Վայոց Ձորն օգոստոսին: Ամայի, դեղին տարածք՝ ցանցառ կանաչ թփերով: Ու էդպես ձգվում ա, ինչքան աչքդ կտրի: Մեզ խոստացան ճանապարհին տանել մի բնակելի ու մի անբնակ գյուղ: Բնակելին ոնց որ երեխեքի տիկնիկերի տնակներից հավաքած մի փոքրիկ զավեշտալի բնակավայր լիներ: Ի տարբերություն ճանապարհին հատուկենտ ցրված մի երեք այլ գյուղի՝ այս գյուղը մի քիչ չափից դուրս խնամված տեսք ուներ: Գունավոր պատեր, օրինակ, ոչ մի այլ տեղ  չտեսանք:

ԲՀԱՐԱՏ-ի զարմանալի թշվառությունն ու հմայքը (Օր 5 և 6. Ջայպուր)

Ջայպուր՝ լեռներով շրջապատված հովտում շքեղորեն փռված այս քաղաք, մենք հասանք ամենալավ գնացքով, ու առաջին տպավորությունը, միգուցե հենց գնացքի ազդեցությամբ:-), մաքրությունն էր: Առաջին իսկ հայացքից քաղաքի հոտ եկավ, ինչպես Չանդիգարից: Հաջորդ երեկոյան հյուրանոցի շրջակայքում զբոսնելիս համոզվեցինք, որ էդ տպավորությունները ճիշտ էին:

Ջայպուրում առավոտն սկսեցինք քաղաքի տեսարժան վայրերով՝ Ջայպուրի մահարաջի պալատը, հանդիպակաց Ջանտար Մանտարն ու անկրկնելի «Քամիների պալատը»՝ Հավա Մահալը:

Շատ եմ գրել, ու հիմա էս ամենահարուստ, գեղեցիկ, հզոր քաղաքի մասին գրել չի ստացվում, որովհետև այն իր մեջ ամփոփում է գրեթե ամեն ինչ, ինչ ինձ դուր եկավ Հնդկաստանում:

Կարճ ասեմ՝ Մահարաջայի պալատում ամենատպավորիչը փոքրիկ բակերից մեկն էր, որը շրջապատված էր չորս դարպասներով: Սրանցից յուրաքանչյուրը ներկայացնում էր տարվա մի եղանակ.

ԲՀԱՐԱՏ-ի զարմանալի թշվառությունն ու հմայքը (Օր 4. Ագրա)

Գրել արդյո՞ք Թաջ Մահալի մասին: Չէ...

Մի քանի ամիս առաջ կարդացի Յուկիո Միշիմայի «Ոսկե տաճարը»: Փոքրիկ հերոսի գիտակից կյանքում իմաստ ունի միայն մի բան՝ հոր նկարագրած Ոսկե տաճարը` Կիոտոյի հայտնի Կինկակուջին: Ծովափնյա փոքրիկ գյուղակից մի օր հոր հետ նա հասնում է Կիոտո՝ ամբողջ ճանապարհին սրտի տրոփյունով սպասելով Տաճարի իրական հայտնությանը: Երբ փոքր տղայի առջև բացվում է տաճարը, փուլ է գալիս նրա ողջ աշխարհը, որովհետև փոքրիկ, հիվանդագին երևակայության արարած տաճարի վեհության ու իմաստնության առջև նսեմանում է ուրիշի երևակայության նյութեղեն արգասիքը: 

Ես նմանատիպ զգացուղություն ապրել էի 1996-ին, երբ մի քանի ամիս ապրելով Հյուգոյի աշխարհում, մի անձրևոտ օր հայտնվեցի Փարիզի Աստվածամոր տաճարի առջև: Ընդհանրապես՝ Կեսարինը միշտ պետք է Կեսարին տալ. երազանքը միշտ պիտի երևակայության ծովերում լողա էնքան, մինչև մի բան ծնվի, բայց ծնվածը նյութական չպիտի լինի, որը մեր դարում մեր նմանների համար գրեթե անհնարին ա:-) 

Բայց... կատարյալը նյութից անդին ա: Ինչպես Թաջ Մահալը:

ԲՀԱՐԱՏ-ի զարմանալի թշվառությունն ու հմայքը (Օր 2 և 3. Վարանասի)

Լաքնաուն ու մնացած հնդկական քաղաքները մենք լքում էինք գնացքով, որն ամփոփում էր կաստա-դասակարգային ողջ գունագեղ ներկապնակը արտաքուստ անգամ տարբերվող երկաթե մի քանի տեսակի վագոններում` Sleeper, AC Two Tier, AC Three Tier ու տենց:  Ինչպես Ջայսալմերի երկու երիտասարդ ավստրիալուհիները հուսահատ նշեցին՝ մեր բախտն ուրիշ տեսակ էր բերել, որ AC Two Tier-ում հարմար տեղավորվելու ենք, իսկ իրենք, չհասցնելով էս կարգի համար տոմսեր ձեռք բերել (մեկը հարցներ, թե ոնց էին հասցնելու, եթե իրենք դա փորձել են անել ճանապարհոդությունից երեք օր, իսկ մենք երկու ամիս առաջ:-) ), ստիպված էին լինելու որոշակի դժկամությամբ, բայց պայծառ ապագայի ջահելական միտումներով լի տեղավորվել տոլմայական Sleeper-ում: 

ԲՀԱՐԱՏ-ի զարմանալի թշվառությունն ու հմայքը (Օր 1,2 և 10. Լաքնաու)

Լաքնաու՞՞՞՞՞՞՞: Նույնիսկ հնդիկների թավ հոնքերն են զարմանքից վերձիգ շարժում անում, երբ իմանում են, որ Լաքնաու ենք գնում. «Ախր էնտեղ ի՞նչ կա»: 

Դե եսիմ, փնտրողը կգտնի:-) 

Լաքնաուում պատմականորեն ու մասամբ էլ գեղագիտորեն հետաքրքիր առնվազն երկու կոթող կա՝ մեկը 18-րդ դարում կառուցված շիա իմամի դամբարանը՝ Բարա Իմամբարան՝

Copyright: suman palit

Մյուսը՝ բրիտանացիների բնակավայրը, որտեղ 1857թ. հնդիկներն ուզեցին ասել, որ իրենցից կարգին հոգնել են: 

ԲՀԱՐԱՏ-ի զարմանալի թշվառությունն ու հմայքը (1)

Եվ այսպես՝ 

ՅԱՆՏՐԱ ՄԱՆՏՐԱ ՏԱՆՏՐԱԱԱԱԱ........

Հինդուիզմի տասօրյա դասընթացի մեկ էջանոց մանտրա

Եվ ստեղծեց Բրահման երկիրն այս, իր տիկնոջ՝ Սարասվատի հետ, ով աստվածուհին էր կրթության: Փետրվարի չորսին Սարասվատիի օրն է, երբ հատուկ փառաբանում են աստվածուհուն՝ խնդրելով խելք ու կրթություն: Դու ասա տվող լինի:-) Ինչպես վկայուն են միլիոններն, աղոթքը մնում է կախված մթնոլորտում:-)

Ու տեսավ Բրահման, որ սիրուն է, ու եկավ Վիշնուն, որ պահպանի էդ սիրունը: Ու եկավ Շիվան, մեծն աստվածն կործանման ու արարման, որպեսզի պտտվի անիվն կյանքի: Ու պտտվում է էսպես իր համար: Ու աշխարհում ամեն ինչի համար ստեղծվում են աստվածներ ու աստվածուհիներ:

Գանեշան, փիղ-աստվածն, ով օրհնում է ամեն սկիզբ, ամեն նոր՝ նոր ծնունդից մինչև նոր խելախոս:

Հանուման, կապիկ-աստվածն, ով օգնում է մարդուն լուծել իր բոլոր խնդիրները: 

Դուրգան կամ Կալին (բոոոոոոո, գլխատված մարդկանց գանգերի մարջանով զարդարված բազմաթև աստվածուհուն կինոներից հաստատ կհիշեք:-)), ահասարսուռ աստվածուհին, ով պարգևում է իշխանություն ու իրեն վստահողին օրհնում առողջությամբ ու հզորությամբ:

Ժամանակին, երբ կատուն ճոն էր... չէ, չէ դրանից էլ շատուշատ առաջ, երբ Վիշնուն աշխարհ էր եկել տեր Ռամայի տեսքով, Ռամայի հոր կանանցից մեկն, ով բոլորովին չէր ցանկանում, որ առաջնեկ Ռաման հաջորդի հորը գահի վրա, համոզում է ամուսնուն, որ Ռամային ուղարկի անտառ՝ «հոգևոր սնունդ ստանալու համար»: Դե, խեղճ Ռաման էլ ինչ աներ. առնում է գեղեցկուհի կնոջը, կրտսեր եղբորը ու տուն-տեղ դնում անտառում, որտեղ մինչև էդ իշխում էին կապիկները: Քանի որ Սարասվատիին իր աղոթքներն ընկերական փոստով վաղուց էին տեղ հասել, միանգամից ընկերանում է վերջիններս հետ:

Մի օր էլ Ռաման հերթական անգամ կնոջ մոտ է գնում ու տեսնում, որ կինն անհետացել է: Դես է ընկնում, դեն է ընկնում, չի գտնում կնոջը: Խնդրում է իր ընկերոջը՝ կապիկին, որ օգնի իրեն: Կապիկն անցնում է երկրի կեսն ու Ռամայի կնոջը տեսնում Շրի Լանկայում, զազրելի մի դևի մոտ բանտարկված: Հետ է գալիս Հանումանը, այո, այո, մեր կապիկը, ու պատմում Ռամային, որ իր գեղեցկուհի կինն ահարկու դևի գերին է:

Ռաման որոշում է փրկել կնոջը (հլա փորձեր չորոշել. Հնդկաստանում մի էսպիսի լավ խոսք կա. քանի որ աստված (էնքան էլ կարևոր չի որ մեկը, բայց խոսքի համար Շիվան, չի կարող բոլորին միանգամից օրհնել, մարդուն պարգևել է մորը, որ իր օրհնանքը տեղ հասցնի: Ու ինչպես չի կարող ամենահաս լինել օրհնելու համար, այնպես էլ չի կարող ճիշտ տեղում ու ժամանակին հայտնվել պատժելու համար: Ու ստեղծել է դրա համար Շիվան մարդու կնոջը... բա:-))))))))))

Նրան է միանում կրտսեր եղբայրը՝ Լակշմանը: Հանումանն իմանալով Ռամայի միտքը՝ հավաքում է կապիկների մի ամբողջ բանակ, որով Ռաման գրոհում ու հաղթում է Շրի Լանկայի դևին՝ վերադարձնելով կնոջը: Ասում են, Հնդկաստանից Շրի Լանկա անցնելու համար կապիկները մի օրում կամուրջ են ձգում Ռամայի համար...

Վերադառնալով Հնդկաստան՝ Ռաման վերահաստատվում է պալատում (պատմությունն անտեսում է խորթ մոր ճակատագիրը, բայց գուշակել կարելի է:-)) ու ոսկով ու այլ գանձերով պարգևատրում Հանումանին: Վերջինս չի էլ նայում դրանց վրա ու շպրտում է մի կողմ: Բոլորը տարակուսանքով նայում են կապիկին ու հորդորում վերցնել էդ անթիվ-անհամար հարստությունը: Կապիկն էդ ժամանակ լուռ կանգնում է պալատի մեջտեղում ու բացում կուրծքը: Էնտեղ նստած են լինում Ռաման ու իր կինը.

- Ես բոլոր աստվածներին իմ մեջ ունեմ, ինչի՞ս է պետք ձեր սին հարստությունը, - ասում է Հանումանը:

Ռաման հասկանում է, որ Հանումանը ճանաչել է իրեն՝ Վիշնուին, և ինքն էլ իմանալով, որ Հանումանը Շիվան է, վերջինիս է նվիրում մի ողջ տաճար...

Այսպես, առաջին անգամ Վիշնուն ու Շիվան երկիր եկան՝ պայքարելու Շրի Լանկայի դևի դեմ, որին մենակ հաղթելն անհնարին էր:     

Սվաստիկան կենցաղում ամենատարածված խորհդրանիշն է, որը պահպանում է չար ուժերից: Ինչպես ասաց Վարանասիի մեր բրահմին գիդը. «Երբեք չգիտես, թե էս տարածքում քանի ուրվական կա (չէ՞ որ մարդիկ երբեմն էնքան վատ կարմա են ունենում իրենց կյանքում, որ հաջորդում վերածնվում են որպես ուրվական, չգիտեի՞ք յա): Որպեսզի ամեն դեպքում հանգիստ լինես, որ քեզ չար ուժերը չեն վնասի, սվաստիկա ես նկարում: Այն մաքրում է շրջակա տարածքն ու  օդը»: Էնպես որ, Հնդկաստանում ամեն երկրորդ տանը ոչ թե նացիստ է բնակվում, այլ չար աչքից հեռու մնալու ցանկությամբ լիքը հնդիկներ:-)

ԲՀԱՐԱՏ-ից առաջ և հետո (Օր 0 և 11. Դուբայ)

Աշխարհի առաջին հրաշալիքը գիտե՞ք որն ա: Չգիտեք:-)

Այ, որ աշխարհը ոտի տակ ես տալիս ու գալիս ես կանգնում քո մանկության տան պատուհանի մոտ, դուրս ես նայում ու տեսնում քառասուն տարվա նույնություն․․․

***

Ուրեմն ինչ ասեմ, որտեղից սկսեմ... Հադին էր, Հյուդին էր, Չատին էր, Մատին էր ..վեր կացանք մի օր երկուս ու մեկ հոգով, ռավոդվա կեսին, առանք մոդեռն մարդու թուր թվանքն ու նստեցինք «Ֆլայ Դուբայ» սամայլոտ:

Ինչպես ասեց մի օր մի խելոք հնդիկ՝ վեհասքանչ Ջայսալմեր քաղաքից. «Եթե ուզում եք պատմություն մը լսել, գնացեք կինո, իսկ եթե ուզում եք իրական պատմությունն իմանալ զբանս աշխարհո, եկեք ինձ մոտ»: 

Ո՛վ սիրելի ընթերցող, եթե ուզում ես թերթել դարավոր պատմության էջերը սքանչելի երկրի մը, որ կոչվի «Բհարատ» ընդամենը երեք ժամում, բացիր Ուիքի: Իսկ եթե ուզում ես մոլորվել օփիումով շղարշված կիսաճիշտ պատմությունների իմ լաբիրինթոսում, բարով ես եկել: Չփախչես, հաաաաա:-)

  

Ոնց ու ինչպես որոշեցինք գնալ Հինդուստան, կամ ավելի ճիշտ, Բհարատ, իսկ ավելի հայեցի՝ Հնդկաստան, Աստված գիտի, բայց, քանի որ որոշված էր, «Ֆլայ Դուբայի» այս ինքնաթիռը մեզ տարավ հասցրեց նախ ու՞ր: Իհարկե, Դուբայ:-) 

Long time, no see:-)

Միլիոն տարի համարյա:-)

Բայց լավն ինչն ա․ Ղրիմը:-) Որ հասցրեցի տասը օրում միիի քիչ ճանաչել ու շատ սիրել: Վերջինը հեչ դժվար չէր, որովհետև լեռներն ու ծովն էդ գործն անում են քո փոխարեն: Առաջինն էլ, ընդամենն ուժեղ ոտքերի ու թարմ ուղեղի խնդիր էր, որ օրվա առաջին կեսին կարողանում էի ապահովել:

Սկսեմ վրձնի մեծ ու «կեղտոտ» հարվածներից (ու նախազգուշացնեմ, որ շաաատ երկար ա)․

Շահեր ու բանակցության քվանտային մոդել

Վերջին մի քանի ամսվա ընթացքում մի քանի չորս օրանոց վերապատրաստման դասընթաց ներ ենք անցկանցրել մարզերում: Եղել ենք Եղեգնաձորում, Արմավիրում, Գյումրիում, Հրազդանում, Գավառում ու Աշտարակում: Դեռ մի քանի քաղաքներում էլ կլինենք, բայց ինչն ա հետաքրքիր. 

Գործընկերս ներկայացնում ա Ռոջեր Ֆիշերի համակարգած բանակցային մոդելը, որտեղ առանցքային հասկացություններից մեկը շահերի շուրջ բանակցությունն ա: Իսկ դա անելու համար պետք է կարողանաս տարբերել շահերը դիրքերից: Օրինակ՝ վերջերս ծանոթներիցս մեկը պատմում էր էն մասին, թե մեր գյուղերից մեկում ինչպես են գյուղացիք հրաժարվում հանձնել կաթը նորակառույց մթերման կետում: Պատճառը՝ առաջարկվող ցածր գինը: Հիմա գինն ինչ ա, ըստ ձեզ, շահ, թե՞ դիրք: Ֆիշերի հետ համակարծիք լինելու դեպքում՝ դիրք: Բա շահը ո՞րն ա էս դեպքում: Փորձենք կռահել՝ միգուցե իր աշխատանքին իր պատկերացմամբ համապատասխան վարձրատրվելը, եկամուտ ապահովելը, երկարատև բարձր եկամուտ ապահովելը, կոմբայն առնելը ու էլի տարբեր բաներ: Հաստատ միայն հրաժարվող գյուղացին կասեր, եթե իրեն հարցնեին, թե ինչու ա ինքն ուրիշ գին ուզում: 

Ու երբ գործընկերս արտասանում է «շահ» բառը, մի տեսակ անհարմարության զգացում ա  լցվում սենյակում: Գրեթե երբեք վարժություններ անելիս չեմ լսել, որ մարդիկ էդ բառն օգտագործեն: Խուսափում են: Երբ անգամ պնդում ես, որ ասեն, թե իրենց շահը որն է, իրենք ինչ են ուզում, ոնց որ ամաչելիս լինեն: Ուզենալն ամո՞թ է:  Մի տեսակ անհարմար զգալով ասում են՝ «Դիեգոյին վաճառել» «Շատ փող ստանալ»  (սա էլ մի տեսակ ագրեսիվ են ասում, ասես ներքուստ գիտակցելով, որ ինչ-որ վատ բան են անում, բայց մտնում են խաղի մեջ ու ալտեր էգոյով ագրեսիվոտ ասում են, որ նման շահ ունեն): 

Գյումրի, Արմավիր, Եղեգնաձոր, Կապան

Ինչ էի ուզում ասել...

Չորս քաղաքներում մարդիկ խոսում են, թե 2015-ից հետո  էս կան էն ոլորտում ինչ հավանական զարգացումներ են տեսնում, կամ ցանկանում տեսնել Հայաստանում՝ հաճախ Հայաստանը նույնականացնելով իրենց քաղաքների, երբեմն նաև մարզերի հետ: 

Մի տեղ մեջս ուռչում եմ, որոհվետև առաջ գնացողներ են խոսում, մի տեղ  էլ հուսահատությունից պատեպատ եմ կպչում, որովհետև մարդիկ առաջը չեն էլ տեսնում: Բայց ամեն տեղ լացս գալիս ա, որովհետև խելոք մարդկանց եմ հանդիպում, որ հայտնվել են ճաղերի հետևում՝ անկախ նրանից էդ ճաղերն իրական են, թե երևակայական:

Մի երկու խոսք «Բելժիկից»

Չէ, անլեզու հայվանությունը դուրս չի գալիս: Էս՝ մեկ: Կողքս՝ բլա-բլա-բլա, իսկ ես՝ շաշ-շաշ ժպտում եմ: Արգենտինայից առաջ իսպաներենիս փոշին մի երկու ամիս թափ եմ տալու, թե չէ սիրտս կպայթի:-) Երազենք, էլի, ինչն ա խանգարում:-)